قلعه فورگ

قلعه فورگ در استان خراسان جنوبی

در شمال بیرجند آثاری شناسایی شده که نشان دهنده استقرار اقوامی از پیش از تاریخ هستند . نگاره هایی در سنگ نگاره های لاخ مزار و محوطه های باستانی . روایت ، روایت استقرار سلسله هایی چون هخامنشیان ، اشکانیان و ساسانیان است و پس از آن ، روایت ها ، تاریخ بیرجند را به صفویه و افشاریه و دوره های معاصر پیوند می زند و آن را تا به امروز می کشاند . کاروانسراها ، قلعه ها ، مساجد ، آتشکده ها و بسیاری دیگر همه طلیعه داران تاریخ کهن خراسان و بیرجند هستند . در دیار خراسان ، تاریخ به درازای زمان امتداد یافته و آثاری از نادرشاه افشار ، هرچند تخریب شده ، گویای تداوم استقراری از 50 میلیون سال پیش تا کنون هستند . بنا های باشکوه و عظیمی از ادوار پیشین به خصوص دوره صفویه و پس از آن . هر یک به تنهایی غنای فرهنگی و مذهبی یا سیاسی و نظامی منحصر به فردی را در خود به ودیعه نگاه داشته اند . از منطقه جنوب خراسان در منابع تاریخی با عنوان قهستان یاد شده است . وجه تسمیه قهستان به دلیل کوهستانی بودن منطقه است ، بدین معنی که واژه کوهستان به قهستان تبدیل شده است . از لحاظ جغرافیایی این منطقع دارای تابستان گرم و خشک و زمستان های سرد است . میزان بارندگی در آن بسیار کم و محدود به زمستان و اوایل بهار است . در میان قلعه های تاریخی ، قلعه فورگ نه تنها یکی از زیبا ترین قلاع منطقه به شمار می رود بلکه در نوع خود از لحاظ جایگاه قرار گیری و ساختار معماری یکی از منحصر به فردترین قلعه های ایران است . قلعه تاریخی فورگ در 110 کیلومتری شرق بیرجند و در روستایی به همین نام از توابع شهرستان در میان واقع شده است . منطقه جنوب خراسان جزو گمنام ترین و مبهم ترین منطقه کشور از لحاظ انجام مطالعات و پژوهش های تاریخی و باستان شناسی است . دوری از مرکز کشور ، دوری از راه های ارتباطی مهم ، نزدیک بودن به مرز کشور همسایه یعنی افغانستان و عوامل متعدد دیگری باعث بی توجهی به فرهنگ و تاریخ منطقه شده است . قلعه تاریخی فورگ نیز با وجود ارزش های زیاد تاریخی ، از این امر مستثنی نبوده و عملا هیچگونه پژوهشی میدانی در مورد آن صورت نگرفته است . این قلعه با قدمت دوره اسماعیلیه که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده با وجود جذابیت های فراوان تاکنون نتوانسته است علاقه مندان به آثار باستانی را به خود جذب کند . قلعه فورگ بعد از قلعه الموت مهمترین مقر حضور فدائیان اسماعیلیه بوده است . بنای نخستین قلعه در زمان نادرشاه افشار بنا شد . تاسیسات داخلی آن دارای سه بخش اصلی ، یعنی بخش مخصوص زندگی خدمتکاران و خدمه قلعه ، بخش مربوط به نظامیان و محافظان قلعه و در نهایت بخش اصلی و هسته مرکزی آن یعنی ارگ قلعه مربوط به حکام و امرا بوده است . قلعه فورگ بر بالای صخره ای سنگی همراه با 18 برج پس از قرون متمادی همچنان در تاریخ بیرجند قامت خود را استوار نگهداشته است . تاریخ ساخت این قلعه در کتاب دیوان لامع ، نوشته محمد رفیع بن عبدالکریم در میانی ، سال 1160 ه .ق . ذکر شده است . مولف کتاب عین الوتابع ، قلعه را این گونه توصیف کرده است ساخت بنای این قلعه در زمان « میرزا بقاخان » - حاکم منطقه _ از سوی نادر شاه آغاز شد . پس از وی ، پسرش « میرزا رفیع خان » ساخت قلعه را به اتمام رساند . این قلعه تاریخی از سنگ ، آجر ، خشت ، گچ ، آهک و ساروج ساخته شده است . قلعه فورگ در روی کوهی است که از آجر پخته ، دیوار و باروج آن را به طور محکم ساخته اند و پایه آن را سنگ چین نموده اند و دو شیر در اطراف خود داشته با دو خاکریز که قطر هر یک پنج در پنج است . فضای داخلی آن از قسمت های مختلف مانند محل زندگی خدمه ، اصطبل ، انبار مهمات ، کوره آجرپزی و آب انبار تشکیل شده است که به وسیله حصار قلعه و برج های مدور احاطه شده اند . بر بلندای حصار و برج ها ، سازه های کنگره داری وجود دارد و منافذی ( تیرکش ) جهت دیده بانی و دفاع . دروازه اصلی قلعه در ضلع شرقی و یک دروازه کوچک تر در ضلع شمای آن قرار دارد . شاه نشین در بلندترین نقطه قلعه قرار دارد و فضا هایی چون اصطبل ، مسجد ، آب انبار ، اتاق هایی که در دو طبقه ساخته شده بودند را در بردارد . این بنا در زمان حکمرانی شوکت الملک در منطقه توسط سپاهیان وی فتح و با دستگیری آن غیر مسکونی و متروک شد . این قلعه طی چند سال گذشته توسط سازمان میراث فرهنگی مرمت شده است در جریان فصل اول پی کاوی و کاوش ، بخش هایی از قلعه فورگ کاوش شد در قسمت شاه نشین قلعه فورگ که دو طبقه احداث شده است ریزش بقایای معماری باعث انباشته شدن توده خاک به ارتفاع بین یک تا یک و نیم متر شده بود که ضرورت داشت با برداشتن این آوار ها ، وضعیت دیوار ها با کف و سایر عناصر معماری مشخص شود . در جریان این فصل بخش های زیر ظاهر شدند . چهار ستون قطور چهار ضلعی سنگی که به عنوان نگهدارنده طاق ها و پوشش فضای تالار شاه نشین عمل می کردند ، کف این فضا و نیز بخش عمده دیگر که نقبی است که راه مخفی ارتباطی قلعه با خانه های روستا را برقرار می کرده است .  برای دیدن تعدادی از عکس های قلعه فورگ به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

چشمه کوهرنگ

چشمه کوهرنگ در استان چهار محال و بختیاری

ین چشمه در چهار محال و بختیاری قرار دارد . این چشمه با دبی آب بسیار زیاد از دامنه های زردکوه سرچشمه می گیرد و پس از گذر از پیچ و خم های فراوان به دریاچه سد کوهرنگ می ریزد و از تونل اول کوهرنگ وارد زاینده رود می شود . مناظر بسیار زیبای طبیعی اطراف چشمه و حضور عشایر در منطقه زیبایی آنرا دو چندان کرده است.دستیابی به این نقطه - که بیشتر در فصول بهار و تابستان جهت بازدید توصیه می شود - براحتی با هر نوع خودرو امکان پذیر می باشد . این چشمه از چلگرد 30 کیلومتر فاصله دارد . امکانات و تسهیلات راه دسترسی مناسب ، آب آشامیدنی ، فضای سبز دسترسی به راحتی قابل دسترسی است . برای دیدن تعدادی از عکس های  چشمه کوهرنگ به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

دارالفنون

دارالفنون در استان تهران

دارُالفُنون نام مدرسه ‌ای است که به ابتکار امیر کبیر در زمان ناصر الدین ‌شاه برای آموزش علوم و فنون جدید در تهران تأسیس شد . در دارالفنون استادان هر چند وقت یک بار به فرنگ می‌ رفتند تا علوم جدید را فرا گیرند . می‌ شود گفت که دارالفنون نخستین دانشگاه تاریخ ایران پس از اسلام می ‌باشد چه که تا دیر زمانی همه دانشگاه‌ های خارجی را در نوشته‌ های ایرانی دارالفنون می ‌خواندند . تاریخچه پس از سفر امیرکبیر به روسیه ، وی متوجه نیاز فوری کشور به مرکز آموزش عالی گردید . لذا از ابتدای صدارت تلاش خود را برای ایجاد این مرکز آغاز نمود . ولی متاسفانه خود وی هیچگاه شاهد افتتاح آن نشد . چرا که نخستین دسته از اساتید به سرپرستی دکتر پولاک ، دو روز پس از دستگیری و تبعید امیرکبیر به تهران رسیدند و طبیعتا با استقبال گرمی مواجه نشدند . دارالفنون در روز پنجم ربیع ‌الاول ۱۲۶۸ هجری قمری ، سیزده روز پیش از کشته شدن امیر کبیر و با حضور ناصر الدین شاه شروع به کار کرد . در آن زمان هفت معلم اتریشی ، آموزش محصلینی را که اغلب از خانواده‌ های مهم و بانفوذ بودند ، بر عهده داشتند . با وجود آغاز به کار مدرسه عملیات ساختمانی آن تا سال ۱۲۶۹ ادامه داشت . در سال ۱۳۰۴ قمری نیرالملوک وزیر علوم تالار نمایشی در مدرسه ساخت تا مکانی برای اجرای تئاتر باشد . از آن زمان درِ اصلی مدرسه در خیابان همایون بسته و دری به خیابان ناصریه سابق و ناصر خسرو فعلی گشوده شد . اولین گروه اساتید دارالفنون عبارت بودند از : * بارون گومنس- استاد پیاده نظام * اوگوست کرزیز - استاد توپخانه * زاتی - استاد مهندسی * نمیرو - استاد سوارنظام * کارتنا - استاد مهندسی معدن * دکتر پولاک - استاد طب و داروسازی بعدها با اعتراض سفیر انگلستان به ملیت بلژیکی این افراد ، چند استاد ایتالیایی ، فرانسوی و آلمانی نیز به این افراد اضافه شدند . سه استاد ایرانی طب ، عربی و جغرافیا و یک استاد فرانسوی مقیم ایران نیز بزودی به این جمع افزوده شدند . ساختمان نقشه بنای دارالفنون را میرزارضاخان مهندس طرح نمود و محمدتقی معمارباشی احداث بنا را آغاز کرد . قسمت شرقی بنا در سال 1267 اتمام یافت . هشتاد سال پس از فعالیت و در سال ۱۳۰۸ ( ۱۳۴۸ قمری ) ساختمان مدرسه به دستور اعتماد الدوله وزیر وقت معارف تخریب شد و ساختمان فعلی با نقشه مهندسی روسی ساخته شد . چهار طرف حیاط مدرسه را پنجاه اتاق احاطه کرده و در برابر آنها ایوانی گسترده است .نخستین در ورودی مدرسه به سوی خیابان ارگ بود و در کنونی که در خیابان ناصرخسرو است بعد ها ساخته شد . بعد از ورود به خیابان ناصر خسرو و گذر از ساختمان مخابرات به ساختمان آجری می رسیم که ساخت و فضایش و فضایش توجه را جلب می کند . بعد از عبور از چند مغازه به دری بزرگ و چوبی با ستون و کاشیکاری های عهد قاجار برمی خوریم که بالای آن و در میان کاشی ها و و ستون هایی که در دو طرف قرار گرفته نوشته شده دارالفنون که در اصلی بوده و هنوز هم هست . کمی آن طرف تر در کوچکی است و آن طرف ترش در دیگری قرار دارد که همه متعلق به دارالفنون است . مدرسه از شمال به میدان امام خمینی ، از شرق به خیابان ناصر خسرو ، از غرب به باب همایون مرتبط است و از هر طرف دری دارد که رو به خیابان های اطراف گشوده می شده است . به داخل راهارویی قدم می گذاریم و با چند پله به درون ساختمان راه پیدا می کنیم . در سمت راست راهروی دیگری قرار دارد که اتقهای موجود در آن همه متعلق به امور اداری ، دفتری و آبدارخانه است که این روزها مرکز تعلیم و تربیت وابسته به آموزش و پرورش از آن استفاده می کند و در جهت بازسازی و مرمت آن برخاسته است . بعد از گذر از این راهرو و اتاق دری کوچک به ساختمان اصلی و کلاس ها راه پیدا می کند . بعد از چند پله به طرف پایین به داخل راهرویی قدم می گذاریم که در طبقه اول واقع گردیده . کلاس ها و تالار ها همه در دو طبقه رو به حیاط اصلی هستند . هر کلاس از ۳ پنجره برخوردار است که همه پنجره ها رو به حیاط باز می شوند . در طرف دیگر راهرو حیاط خلوت قرار دارد . در انتهای هر راهرو به راه پله ای می رسیم که به طبقه دوم ختم می شود . این کلاس ها چهار طرف این عمارت را به سوی حیاط مرکزی محاصره کرده اند و تعدادشان به ۳۰ یا کمی بیشتر می رسد . از درون حیاط اصلی که نگاه می کنیم شعاری زیبا نوشته شده است بر سر در قسمت شمالی حیاط مدرسه که ورودی اصلی به درون ساختمان کلاس هاست نوشته شده (( هل یستوی الذین یعلمون و الذین لا یعلمون )) بالکن و جایگاه زنگ ، کاشی کاری سردر و سنگ های کنار آن را از سایر ورودی ها متمایز ساخته است . این حیاط ۶ ورودی دارد . ورودی ضلع جنوبی مربوط به آمفی تاتر است که در طبقه اول قرار دارد ، سالنی بزرگ که ظرفیت ۱۰۰ تا ۱۵۰ نفر را در خود دارد ، در سمت راست سن قرار گرفته که مجسمه امیر کبیر در میان دکور شیشه ای قرار دارد که تمام شیشه های آن شکسته است و گرد و خاک آن را پوشانده و آنقدر خاکی و کدر شده که اگر دقت نکنی اصلا متوجه آن نمی شوی . تمام ورودی ها به طبقات اول و دوم از همان ابتدای درها راه دارد . در قسمت غرب و باب همایون راه پله ای است که آنجا را به طرف بالا هدایت می کرده و آبخوری سنگی که در انتهای طبقه اول و همان قسمت باب همایون واقع شده از دیدنی های این مدرسه است . همان ابخوری را که می آییم ، به قسمت شمالی و حمام مدرسه می رسیم و اتاقی که به نظر می رسد به عنوان آبدارخانه استفاده می شده . کمی جلوتر حیاط دیگر مدرسه است که رو به خیابان و میدان توپخانه باز می شده است . آنقدر درهم و پیچ در پیچ و به هم مرتبط که وقتی قدم می زنی نمی دانی از کجا به کجا رفتی و الان کجا بودی . حیاط اصلی با حوضی هشت ضلعی و آبی رنگ در وسط و درختان و درختچه هایی که به گفته راهنمای دارالفنون همه به دست مادر ناصرالدین شاه ، مهدعلیا کاشته شده و راهنمای سنگ فرش شده که از هر ورودی به حیاط مرتبط می شود ، جلوه و زیبایی دیگری را از هنر و معماری ایران در برابر دیدگان آشکار می سازد . آموزش در دارالفنون پیاده‌ نظام ، سواره ‌نظام ، توپ‌ خانه ، مهندسی ، پزشکی و جراحی ، داروسازی و کانی‌شناسی رشته هایی بود که در این مدرسه تدریس می‌ شد . زبان فرانسه ، علوم طبیعی ، ریاضی ، تاریخ و جغرافیا دروس مشترک همه رشته‌ ها بود . بعدها زبان انگلیسی ، روسی ، نقاشی و موسیقی به این درس‌ ها افزوده شد . استادان داودخان به عنوان نماینده امیرکبیر به اتریش رفت تا به سفارش وی ۶ استاد در زمینه کارهای نظامی و امور وابسته به آن ، استادی برای آموزش فیزیک ، شیمی و داروسازی و دو معدن‌ چی که در کار معدن توانمند باشند را به خدمت بگیرد . بدین ترتیب ۷ استاد به ایران دعوت و به عنوان اولین استادان دارالفنون مشغول به کار شدند . بعد ها معلمینی از ایتالیا ، آلمان و فرانسه نیز استخدام شدند . نام برخی از معلمان * دکتر ژرژ ( پزشکی ) * دکتر گالی ( جراحی ) * موسیو دانتان ( تاریخ طبیعی ) * موسیو المر ( شیمی ) * موسیو داوید ( مهندسی ) * بدیع اله واجد سمیعی ( ریاضی ) * عبدالغفار نجم‌الدوله * عبدالرزاق بغایری مدیریت مدرسه دارالفنون ابتدا جزء تشکیلات دربار بود و رئیس مدرسه با حمایت و زیر نظر شخص شاه در کلیه امور مدرسه استقلال کامل داشت و معلمین با اجازه شاه عزل و نصب می شدند . این مدرسه تا چهار سال پس از افتتاح زیر نظر یکی از شاهزادگان و یا رجال درباری اداره می ‌شد و از آن پس زیر نظر وزارت علوم که اولین وزیر آن اعتضاد السلطنه بود قرار گرفت . بودجه دارالفنون در سال تأسیس 7750 تومان بود ( در آن زمان یک لیره انگلیسی دو تومان ارزش داشت ) و در سال 1307 هـ .ق بودجه آن را 30000 تومان نوشته ‌اند که در این موقع یک لیره انگلیسی سه تومان ارزش داشته است . برای دیدن تعدادی از عکس های دارالفنون به ادامه مطلب مراجعه فرمایید

زندگی نامه کامل حضرت عبدالعظیم(بخش سیزدهم-یادگار امام مجتبی )

ائمه اطهار علیهم السّلام را یادگاران ارزشمندی در ایران است که مزار شریفشان به صورت مقبره هایی زیارتگاه علاقه مندان به خاندان عصمت و طهارت است . همانها که از ظلم و جور و تعقیب خلفای بدکار و فاسد از موطن خود فراری شده و به انگیزه پناه به دوستان پیامبر و اهل بیت گرانقدرش ، راهی کشور سربلند ایران شدند و بعضاً مخفیانه و بعضاً در حلقه محبت و مهمان نوازی شیعیان این سرزمین تا مدتی زیستند ، و در پایان با مرگ طبیعی ویا با شهادت به حضرت دوست روی آوردند و روح بلندشان به ملکوت اعلی پیوست .

 از جمله آن والاتباران ارزشمند ، حضرت عبدالعظیم حسنی است که در شهر قدیمی و پرآوازه (ری) که اینک در جوار تهران است ، صاحب حرم و بارگاه باشکوهی است و پیوسته مورد توجه دوستان خاندان عصمت و طهارت بوده و ضریح مقدس او ( و سایر امام زادگانی که در جوارش مدفونند ) چون نگینی ارزشمند در حلقه طواف عاشقان خاندان رسول (ص) است . در مطالب بعدی به این موضوع می پردازیم.

کاخ کوروش

کاخ کوروش در استان بوشهر

این کاخ در سال 1350 به وسیله ی هیات باستان شناسی ایران حفاری شد . با توجه به شیوه های معماری و استفاده از سنگ سیاه و سفید زمان احداث آن را به دوره کوروش بنیان گذار سلسله هخامنشی منسوب کرده اند . این کاخ که در جنوب خاوری برازجان و در کنار رودخانه خشک آردی قرار دارد یکی از پایگاه های مهم ایران دوره ی هخامنشی در ساحل خلیج فارس بوده است . کاخ برازجان بر طبق تحقیقاتی که شده در اواخر سلطنت کوروش ساخته و پرداخته شده است و از نظر حجاری و هنر معماری آن چنان که از پایه ستون ها و اشیاء کشف شده بر می آید جدیدتر و ظریف تر از پاسارگاد است . بنابراین می توان گفت که این بنا هنگامی ساخته شده که هنر اصیل حجاری و معماری عصر کوروش به تکامل رسیده است . متاسفانه به علت ناتمام ماندن بنا چنین به نظر می رسد که علل عقیم ماندن این کاخ مصادف با مرگ او به سال 529 پیش از میلاد است . بنابراین می توان تاریخ بنای کاخ برازجان را در همین حدود یعنی 529 ( ق . م ) دانست . برای دیدن تعدادی از عکس های کاخ کوروش  به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.