دریاچه ارومیه در شمال غربی ایران و در منطقه آذربایجان واقع شده است .
این دریاچه طبق آخرین تقسیمات کشوری ، بین دو استان آذربایجان شرقی و آذربایجان
غربی تقسیم شده است . دریاچه ارومیه ، بزرگ ترین دریاچه داخلی ایران و دومین
دریاچه آب شور دنیا است . آب این دریاچه بسیار شور بوده و عمدتاً از رودخانه های
زرینه رود ، سیمینه رود ، گدار ، باراندوز ، شهر چای ، نازلو و زولا تغذیه می
شود .
حوضه آبریز دریاچه ارومیه ، ۵۱٬۸۷۶ کیلومتر مربع است که پیرامون ۳٪ مساحت
کل کشور ایران را دربر می گیرد . این حوضه با داشتن دشت هایی مانند دشت تبریز ،
ارومیه ، مراغه ، مهاباد ، میاندوآب ، نقده ، سلماس ، پیرانشهر ، آذرشهر و اشنویه ،
یکی از کانونهای ارزشمند فعالیت کشاورزی و دامداری در ایران به شمار می رود
.
دریاچه ارومیه بزرگ ترین آبگیر دایمی آسیای غربی است که در شمال غرب فلات
ایران قرار گرفته است . پارک ملی دریاچه ارومیه پس از مرداب انزلی ، از جالب ترین
و نغز ترین زیستگاه های طبیعی جانوران در ایران به شمار می رود . این دریاچه در
حال حاضر ۲۷ گونه پستاندار ، ۲۱۲ گونه پرنده ، ۴۱ گونه خزنده ، ۷ گونه دوزیست و ۲۶
گونه ماهی حیات وحش این دریاچه را تشکیل داده است .
آب دریاچه ارومیه بسیار شور
و میزان نمک محلول در آن دو برابر اقیانوس ها است . به این دلیل ، هیچ ماهی و نرم
تنی به جز گونه هایی از سخت پوستان در آن زندگی نمی کنند و آب آن هیچوقت یخ
نمی زند . شناکنندگان نیز می توانند بر روی آب آن شناور بمانند .
آب دریاچه
ارومیه از دسته آب های کلروره سدیک می باشد و گل دریاچه ارومیه خمیری سیاه رنگ و
جزو گل های کلروره است که دارای خاصیت درمانی برای بیماری هایی چون رماتیسم و
آرتروز و بیماری های زنانه است .
دریاچه ارومیه دارای ۱۰۲ جزیره است که همه
آن ها از سوی سازمان یونسکو به عنوان اندوخته طبیعی جهان به ثبت رسیده است .
جزیره اِشک ، زیستگاه پرندگان زیبای کوچگ ،ر از جمله مرغ آتش و تنجه و نیز گوزن زرد
ایرانی است . برای گشت و گذار در دریاچه و جزیرههای آن میتوان از دو کشتی سهند و
نوح ، یا قایقهای گوناگون در بندر گلمانخانه بهره گرفت .
تاریخچه
کریستالهای نمک در دریاچه ارومیه
نام
کهن این دریاچه چیچَست بودهاست . این واژه ، واژهایست از زبان اوستایی و پارسی
باستان و تلفظ آن چَئِچَستَ بوده است . دریاچه چیچست در اسطوره های ایرانی نقشی
بنیادین دارد . عرصه بسیاری از رویداد های مهم زندگی کیخسرو ، کرانه این دریاچه
بوده است . دژ بهمن که کیخسرو در نبردی غول آسا و سهمگین آن را می گشاید و از
چنگ دیوان بهدر می آورد ، در نزدیکی همین دریاچه بوده و بسیاری از اسطوره های
دیگر .
در دوران پهلوی به مناسبت پادشاهی رضاشاه پهلوی ، به این دریاچه نام
رضائیه داده شد .
دریاچه ارومیه یکی از زیستگاه های طبیعی مهم در منطقه
آذربایجان که در عین حال برای ورزش های آبی همانند شنا ، قایقرانی و اسکی روی آب
نیز بسیار مناسب می باشد ، در آستانه خشک شدن است . این دریاچه که با سواحل زیبا و
آب شور و شفابخش خود گردشگران بسیاری را در فصول مختلف و علی الخصوص در تابستان
به سوی خود جلب می نماید ، از نظر داشتن مینرال های مختلف ، دارای یکی از کمیاب
ترین منابع طبیعی بوده و متأسفانه امروزه با تهدیدی بسیار جدی روبروست
.
این دریاچه بهدلیل شرایط جغرافیایی و توپوگرافیکی خاص خود به همراه
رودخانه ها ، دشت ها ، مرغزار ها ، جزئی از ثروت طبیعی ایران به ساب می آید که
در محدوده ای به نام پارک ملی دریاچه ارومیه به وسعت ۴٬۸۱۰ هکتار واقع گردیده و
به اصطلاح تحت حمایت قرار دارد . به دلیل چاره اندیشی برای مقابله با کاهش سطح آب
و افزایش میزان نمک آن این دریاچه در سال های اخیر ، گردهمایی ای در روزهای
شانزدهم و هفدهم نوامبر در تبریز برگزار گردید . در این گردهمائی که کارشناسانی از
استان های آذربایجان غربی و شرقی در آن شرکت جسته بودند ، معلوم گردید که شرایط
نامناسب دریاچه ارومیه بارها و بارها بهگوش مقامات ذیربط در تهران رسانده شده است
، ولی هیچ اقدامی در این راستا صورت نپذیرفته است . در این گردهمایی همچنین توجه
همگان به وجود سیصد میلیگرم نمک در هر لیتر آب دریاچه که افزایشی قابل توجه می
باشد ، جلب گردیده و اعلام گردید که علت افزایش میزان نمک آب دریاچه کاهش آب
رودخانه های حوضه آن بوده و در صورت عدم اتخاذ تدبیری مؤثر آب دریاچه خشک شده و
مردم منطقه از این امر متضرر خواهند شد .
گفته میشود که کارشناسان شرکت کننده
در این گردهمایی بر این امر همداستان بودند که مقصر اصلی خطر خشکی دریاچه ارومیه ،
دولت است که نسبت به برخی مسایل استان آذربایجان غربی بی تفاوت رفتار می نماید .
برخی کارشناسان بر این عقیده اند که دریاچه ارومیه بهدلیل تنوع بیولوژیکی خود از
طرف یونسکو به عنوان پارک ملی و محیط بیوسفر قبول شده است ، ولی بهدلیل بی
تفاوتی دولت ، با خطر خشک شدن روبهرو شده است .
ارزش اقتصادی
مطالعات
اکتشافی انجام شده برای استحصال نمک از دریاچه ارومیه نشان داده است که مجموع ته
نشست جامد دریاچه به بیش از 5 میلیارد تن میرسد . در این میان پتاسیم برحسب K_2O
حدود 27 میلیون تن و برحسب سولفات پتاسیم حدود 60 میلیون تن ، منیزیا 240 میلیون تن
، برومید حدود 28 تن و لیتیم حدود 250 تن برآورد شده است . بنابراین ، پس از
مطالعات فرآوری ، استحصال نمک های دریاچه ارومیه با احداث حوضچه های تبخیر خورشیدی
و کارخانه های فرآوری ، امکان پذیر است .
اهمیت و ارزش پارک ملی :
- ارزش حفاظتی به جهت
داشتن انواع گونه های حیات وحش
- ارزش حفاظتی به جهت داشتن انواع گونه های پوشش
گیاهی در سطح جزایر
- ایجاد تعادل طبیعی در منطقه آذربایجان
- ارزش توریستی
، تفریحی و اجتماعی
- داشتن عناوینی بمانند : پارک ملی ، اندو ختگاه زیست سپهر
و تالاب بین المللی
- ارزش طبی ( لجن درمانی )
- ذخیره گاه زیست سپهر
-
تالاب بین المللی ( ثبت شده در کنوانسیون رامسر )
جزایر پارک ملی دریاچه
ارومیه
پارک ملی دریاچه ارومیه شامل 102 جزیره بزرگ و کوچک می باشد که مهمترین
آنها عبارتند از :
جزیره کبودان ( قویون داغی ) با 3125 هکتار مساحت
جزیره اشک با 1250 هکتار مساحت
جزیره اسپیر با 1250 هکتار مساحت
جزیره آرزو با 800 هکتار مساحت
جزایر نهگانه ( محل تخمگذاری پرندگان
)